Historia sądownictwa na ziemi przemyskiej sięga XV wieku, kiedy to w 1434 roku wprowadzono polskie prawo ziemskie i ujednolicono organizację sądownictwa.

W Przemyślu został powołany sąd grodzki do prowadzenia spraw karnych szlachty z ziemi przemyskiej oraz spraw cywilnych szlachty nieosiadłej. Utworzono też sąd ziemski, który rozpatrywał sprawy cywilne szlachty posesjonatów. Powstał także sąd podkomorski zajmujący się sprawami granic dóbr ziemskich szlachty i granic między gruntami szlachty a posiadłościami królewskimi. Powyższe sądy należy zaliczyć do sądów I instancji.

W drugiej połowie XVI wieku, w Przemyślu i Przeworsku odbywały się posiedzenia sądów ziemskich, tzw. roki ziemskie. W Przemyślu przez pewien okres XVII wieku działał apelacyjny sąd kupiecki powołany przywilejem króla Zygmunta III.

Po I rozbiorze Polski Przemyśl znalazł się w zaborze austriackim. Nastąpiły  istotne zmiany geopolityczne, gospodarcze, wzrosła też liczba mieszkańców,  w konsekwencji podniosła się ranga samego miasta.

Reforma administracyjna, przeprowadzona w 1855 roku, wprowadziła nową organizację sądownictwa. Strukturę wymiaru sprawiedliwości oparto na postępowaniu trzyinstancyjnym.

Z dniem 28 lutego 1867 roku, mocą rozporządzeń Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 15 lutego 1867 roku, powołano do życia samodzielne sądy powiatowe w okręgu Sądu Krajowego Wyższego w Krakowie i okręgu Sądu Krajowego Wyższego we Lwowie.

Sądownictwo na obszarze byłego zaboru austriackiego zostało formalnie przejęte przez władze polskie z dniem 1 stycznia 1919 roku, na podstawie Dekretu Naczelnika Państwa z 31 grudnia 1918 roku w przedmiocie objęcia zarządu wymiaru sprawiedliwości w b. zaborze austrjackim (Dz. Praw Nr. 23, poz. 76 z 1918 r. – pisownia oryginalna).

Kolejnym aktem prawnym, regulującym strukturę sądownictwa na ziemiach dawnego zaboru austriackiego, był Dekret Naczelnika Państwa z dnia  8 lutego 1919 roku w przedmiocie zmian o urządzeniach wymiaru sprawiedliwości w b. zaborze austrjackim (Dz. Praw Nr 15, poz. 199, 200 z 1919 r. – pisownia oryginalna).

Dekret ten pozostawił bez zmian sądy powiatowe, jako sądy najniższego szczebla. Ich organizację i funkcjonowanie w latach 1919-1928 regulowały w dalszym ciągu austriackie przepisy prawne. Zmiany dotyczyły sądów obwodowych, które przekształcono w sądy okręgowe. Dotychczasowy Sąd Obwodowy w Przemyślu  przemianowano na Sąd Okręgowy, który  cały czas pozostawał  we właściwości apelacji lwowskiej. Sądowi Okręgowemu w Przemyślu podlegały sądy powiatowe w Dobromilu, Dubiecku, Jarosławiu, Jaworowie, Krakowcu, Mościskach, Niżankowicach, Pruchniku, Przemyślu, Radymnie, Sądowej Wiszni i Sieniawie.

Dopiero w 1928 roku ujednolicono strukturę sądownictwa na całym obszarze II Rzeczpospolitej. Aktem prawnym reformującym organizację sądownictwa było Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 12, poz. 93).

Art. 1. § 1 cytowanego rozporządzenia stanowił, że wymiar sprawiedliwości w sprawach cywilnych i karnych sprawują sądy powszechne: sądy grodzkie oraz sędziowie pokoju, sądy okręgowe, sądy apelacyjne i Sąd Najwyższy. Tym samym Sąd Powiatowy w Przemyślu został przemianowany na Sąd Grodzki  w Przemyślu i pod tą nazwą funkcjonował od 1 stycznia 1929 roku, tj. od daty wejścia w życie wspomnianego dekretu.

Po wybuchu II wojny światowej na ternie Przemyśla oraz ziemi przemyskiej funkcjonowały sądy niemieckie, radzieckie sądy wojenne i sądy ludowe (do czerwca 1941) oraz sądy polskie. W mieście funkcjonował Sąd Grodzki w Przemyślu. Organem zwierzchnim nad Sądem Grodzkim był Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział Zamiejscowy w Przemyślu, a od 1942 roku Sąd Okręgowy w Przemyślu. Obowiązującym językiem urzędowym był język niemiecki.

Po II wojnie światowej miasto pozostało siedzibą Sądu Okręgowego, któremu podlegały sądy grodzkie. Okręg przemyski w latach 1945 – 1946 wchodził w skład apelacji rzeszowskiej, następnie – w skład apelacji krakowskiej, a od 1 lipca 1949 roku – ponownie w skład apelacji rzeszowskiej. W skład okręgu Sądu Okręgowego w Przemyślu wchodziły następujące sądy: Sąd Okręgowy w Przemyślu oraz Sądy Grodzkie w Przemyślu, Jarosławiu, Dubiecku, Pruchniku, Sieniawie, Radymnie i Birczy.

Po reformie administracyjnej kraju w 1975 roku i utworzeniu 49 województw, na mocy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 maja 1975 r. w sprawie utworzenia sądów wojewódzkich i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. 75.18.99 ze zm.), z dniem 1 czerwca 1975 roku w Przemyślu powołano Sąd Wojewódzki oraz Sąd Rejonowy.

Sąd Wojewódzki w Przemyślu funkcjonował do kolejnej reformy administracyjnej i z dniem 1 stycznia 1999 roku został przekształcony w Sąd Okręgowy.

Z dniem 1 czerwca 2000 roku Sąd ten zniesiono, włączając jednostki sądowe okręgu przemyskiego do właściwości miejscowej Sądu Okręgowego w Rzeszowie. Z kolei z dniem 1 lipca 2001 roku okręg przemyski włączono do Sądu Okręgowego w Krośnie. Do dnia 30 kwietnia 2005 roku w Przemyślu funkcjonał Ośrodek Zamiejscowy Sądu Okręgowego w Rzeszowie, a następnie Sądu Okręgowego  w Krośnie.

Z dniem 1 maja 2005 roku ponownie powołano Sąd Okręgowy w Przemyślu.

Dzisiejszy Sąd Rejonowy w Przemyślu obejmuje swoją właściwością miejscową miasto Przemyśl oraz gminy: Bircza, Dubiecko, Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, Medyka, Orły, Przemyśl, Stubno, Żurawica.

Główna siedziba sądu od roku 2003 mieści się w budynku przy ul. Mickiewicza 14. Korzystamy także z gościnności Sądu Okręgowego w Przemyślu, ponieważ w siedzibie tego sądu, przy ul. Konarskiego 6 mieszczą się : VI Wydział Ksiąg Wieczystych, Sekcja Wykonywania Orzeczeń Sądowych oraz Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej do Wykonywania Orzeczeń w Sprawach Karnych.

Podmiot udostępniający informacje: Sąd Okręgowy w Przemyślu
Opublikowany dnia: 11 grudzień 2008 Aktualizowany dnia: 12 październik 2010
Opublikowany przez: Przemysław Kisała Aktualizowany przez: Małgorzata Bielańska
Licznik odwiedzin: 25238 Autor / Zatwierdzający: Brak danych